یادداشت

راه پیشرفت فقط از یک جا می گذرد: از «چشم». نه آن که در سر دارید، آن یکی که بر زبان دارید. می خواهید دکتر، مهندس،آشپز، خیاط، نویسنده، کتاب خوان، فارغ التحصیل، آزاد، اوستا(بر وزن روستا) یاهر چیز دیگری بشوید که شدنش یک قدم بعد از این جاست که هستید،لازم نیست بروید از یک جایی یک سی سال بردارید تا درش(برای آنان که وقتشان ارزشمندتر از صرف شدن برای فهمیدن زبان فارسی است عرض کنم که این «ش» جای آن «سی سال» آمده است که به خاطر «یک» پیش از خودش باید مفرد محسوبش کنید چون نویسنده آن را واحد دیده) بسی رنج ببرید. بلکه باید همتان(هم به فتح ه+کسره+تان) را بگذارید کنار غمتان و یک رئیسی اربابی چیزی برای خودتان جور کنید تا امر بفرماید و شما چشم بگویید. به طرفه العینی شما از آن عقب مانده ای که بودید به پیشرفته ای که هستید تبدیل خواهید شد.

کلمات کلیدی : اضافات

آدمی زاد هیچ کاری رو جز برای خودش انجام نمیده:دلی، دستی، مغزی،...؛ پیش و پس هم نداره..

+همسایه

کلمات کلیدی : اضافات

بعد از این که گفتم "مهم اینه که توی دانشگاه بهت خوش بگذره و گل بگیرن درِ دهنِ هرکی که از بازار کار و پرستیژ اجتماعیِ این و اون رشته میگه و حالش رو نداری دورش رو خط بکش"(البته آبرودار تر از این گفتم، با ادبیاتی مناسب عموزاده ی بزرگ ترِ جهان دیده ی از دانشگاه گذشته ی مُهر و شماره دار و داشته)، گفتگوی دانشیِ وایبریِ (من به این شلی ها به روز نمی شوم و از لذتِ دیدن محیط های نویی مثل تلگرام محروم و عقب مانده ام) من و دختر عمو به نقطه پایان رسید. حالا دیگر می شد باز حرف های جدی زد. اکتبر نزدیک است و دختر عمو برای هواداری از یوزورو هانیو آماده می شود و ما باید به جواب دقیقی برسیم در این مورد که او ورزشکار محبوبش را چی چی "چان" صدا کند؟ یا اصلا کسی "سان" صدا کند؟..و از این خلال برسیم به اینکه "آنیکی" کیست؟ و تفاوت هایش با "آنی چان" را نام ببرید. گفتگویی که با "کنی چی وا" آغاز و با "آریگاتو" ختم می شود و چه بد که فصلش فقط اکتبر تا مارس است! آن هم تا دختر عمو هنوز در دانشگاهی حل نشده، خانمی نشده و تاسفی بر این رفتار کودکانه ی گذشته نخورده است! یک نفر که نمی داند دارم به چه بد بودنِ چه چیزی فکر می کنم از کاغذِ لوله شده ی توی دستم و راه ر فتنِ به وضوح به مقصدی و پر سرعتم من را آشنای محل دیده می پرسد:" دانشکده الهیات و معارف کجاست؟" و نمی دانمِ پاسخ را آن قدر غریب دیده که بر اسمِ دانشکده تایید می کند اما پاسخِ بهتری یا دست کم دیگری نمی گیرد. خب خطِ شکسته ی این چند وقته ی من از دانشکده ی الهیات نمی گذشته و نه مسافر بوده ام که کشف محیط کنم و نه ساکن که آشنایش باشم. عابر بوده ام با گوش های بسته به ترانه های خارج از محیط. پاواروتی می گوید که امروز یک dono inatteso است و راست می گوید خب؛ اگر atteso بود که مدت ها بود من همه کلمات بعد از نقطه ها را با یک space فاصله نوشته بودم و جلد زرشکی گرفته بودم و داشتم بقیه ی زندگیِ برنامه ریزی شده ام را می کردم و موفقیت هایی قاب گرفته بودم و با فروتنیِ یک انسانِ بزرگِ فیلسوفِ مسلما غمگین زیر بار دانسته ها، همه را شکست می گفتم البته در دایره ی بزرگ پر آدمی که به لطفِ صفرهایی که توی حسابم داشتم تا خرجشان کنم دورم داشتم که بگویند "نفرمایید!" و من قند توی دلم آب شود و یادم بیاید که ضد دیابت هم حرف بزنم و رژیم بگیرم. به دری که دیوار است می رسم و خط شکسته ام را برمی گردم و چشم می خورد به چشمی که یاد گرفته (از دیگری) من را به عنوان تحقیرآمیز "مهندس" خطاب کند. نه که نباشم یا چیز بدی باشد. بچگی هایم پسر بزرگ سفیر انگلستان، زد و خوردِ خون آلودی با همشاگردی های ایتالیاییش کرد در فیلمی که نامش در یادم نیست و پسرِ کوچک سفیر از او پرسید که "چرا عصبانی شدی؟ اون فقط گفت انگلیسی؟ خب مگه ما انگلیسی نیستیم؟" نگاهش می کنم اما سلامش نمی کنم، حتی با سر و جوابم نمی دهد پس و صدایم نمی کند؛ و همین طور که یادِ آن دبیرِ حسابانِ دو روزه ی سالِ پر تلاطمِ مدرسه را به خیر می کنم که می گفت آدمی در همه ی لحظات و از همه چیز نوشتنی و خواندنی و شنیدنی و گفتنی می تواند و باید که بیافریند و چشمش افتاد به دختری که "دست هایش را بغل کرده بود گویا که عاشق دست هایش بود!"، میله ها را می گذارم پشت سر و می رسم به پلِ هوایی و پله برقی. دختر عمو idol اش را صدا خواهد کرد "یوزو چان". سایو نارا!

کلمات کلیدی : اضافات

فردوسی به ضرورت وزنی نوشت :"نهان شد به گرد اندرون آفتاب/پر از خاک شد چشم پرّان عقاب" به جای اینکه بنویسد: "آفتاب به گرد اندرون نهان شد. چشم عقابِ پرّان پر از خاک شد". ما فهمیدیم. چرا؟ چون ضرورت شعری را می فهمیدیم و بابتش غلطهای دستوری  را تصحیح می کردیم؟ یا چون در ساخته فردوسی، به یا بی هر ضرورتی، تمامی ارکان جمله وظایفشان را به درستی انجام داده اند و معنایی برابر با همان شکل کسل کننده آموزشی تولید کرده اند؟

فردوسی جای دیگر گفت*:"سخن بهتر از گوهر نامدار  / چو بر جایگه بر برندش بکار" و ما فهمیدیم "ش" در "برندش" یعنی "سخن" چون دستور زبان فارسی را بلد بودیم و این شکل از ضمیر آوردن را می شناختیم و تا سرمان را بر می گرداندیم مرجع را می دیدیم و برای هم دست و سر تکان می دادیم و لبخند می زدیم.

ضرورتِ شعری از "خاموش"، " خامُش" و "خموش" ساخت یا این ها وجود داشتند و ضرورت شعر و وزن فقط برگزیدشان، اشتغالِ من و شمای غیر متخصص یا متخصص موتورهای احتراقی درون سوز** نیست. آنچه مربوط به ماست این که هر سه کلمه را می فهمیم پس هستند و معنادار هستند.

حالا ما میل می کنیم به کشتن امکان تنوع و داد بر می داریم برای کشتنِ ضمایرِ بعد از فعل و ترتیبِ معنا دار اما نه چندان تکراریِ عناصرِ جمله ساز که منم نجات دهنده زبان فارسی و منم فردوسی زمان! نچ! قتل می کنیم وقت یکسان سازیِ زبان و از بین بردن یک یکِ انتخاب های ممکنِ گفتن به قصدِ ساده سازی و کم کار کردنِ خواننده و شنونده. رد خون هم پیداست چشم که باز کنیم.

خب آن همه انرژی که باید صرف فهمیدنِ فرانسوی زبان ها و انگلیسی زبان ها و آلمانی زبان ها بکنیم را از جایی باید بیاوریم! پس در انرژیِ مصرفیِ زبان فارسی صرفه جویی کنیم. بی رمقش کنیم که حالِ به تحرک واداشتنمان را نداشته باشد. نَمُرد هم نَمُرد!

توضیح: فردوسی خیلی چیزهای بهتر و پیچیده تر و زیباتر از نمونه های آمده در این پست گفته است. نگارنده تن پرور دم دست ترین ها را از نزدیک ترین یادداشتها برداشته است؛ او را نبخشید!

---------

*خواننده می داند که هیچ شنونده صدای فردوسی، به احتمال قریب به یقین در قید حیات نیست یا اگر هست، آن شنونده "من" نیست و این فعل معنای غیر صوتی تولید می کند.

**عده ای لابد تشخیص می دهند که اشاره به چنین تخصصی وام گیری از نوشته های نه چندان دور نویسنده هایی است و عده ای هم لابد تشخیص نمی دهند.

کلمات کلیدی : اضافات

خواهران و برادران عقل کل و نتیجه بگیر و حکم صادر کن مخالف با هر قضاوتی که قاضیش جز شماست! مذاهبی در جهان هستند که جز انواع گوشت، چیزهای برای شما شاخ دارتری مثل تخم مرغ و سیر و پیاز را هم حرام می دانند و خورنده را جهنمی از نوع آمده در سخنان اربابان دین خود وعده داده اند. پس بی زحمت بدانید و آگاه باشید که اگر شکلات تعارف کسی کردید که از اعتقاداتش بی خبرید(چنان که باید باشید اگر او مبلغ آن عقیده نیست و فقط معتقد به آن است) و نخورد و فکر کردید ترسی تشخیص دادید، بی زحمت زرت(دقیقا از جنس همین ادبیات،وگرنه من نوشتن «بی درنگ»را هم بلدم ) ربطش ندهید به بهداشت و دفترچه جملات قصار «این مملکت» دارتان. فکر کنید شاید نگران حضور پنهان تخم مرغ و خشم خدایی است؛خصوصا اگر غریب آشنایتان را توانستید در ستون« مربوط به هندوستان» ثبت کنید.

کلمات کلیدی : اضافات

از همان نور سبز تابیده به ماشینهایی که دختر قرمز پوش شب سیاه رنگ ابتدای فیلم و دوربین لرزانی که ژرار دوپاردیو را از رختخواب تا دستشویی تعقیب می کند و گاه از او عقب می ماند(خواننده می داند که خارج شدن بازیگر از قاب بندی دوربین هایی که جایی ثابت نشده اند امری طبیعی است و اشاره نگارنده به برنامه ریزی و نقشه کشی میلیمتری کارگردان نیست) و موهایی که براق و تمیز و مرتب نیست، آدم می تواند تصمیم بگیرد که فیلم را دوست بدارد و کارگردان هم علیه این تصمیم اقدامی نمی کند. با تماشاگر است که گه گاه با فاصله گرفتن از فیلم به فکر بررسی استواری یا لرزندگی دوربین بیفتد.

Loulou(Maurice Pialat)-1980

کلمات کلیدی : دهه 1980

کتابی هست به اسم   A companion to literature and film که ما می توانیم به ترجمه آقای داوود طبایی عقدایی و ویراستاری آقای وحیدالله موسوی و به نام "راهنمایی بر ادبیات و فیلم" به لطف موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری "متن" و فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران،  با یک جلد قرمز رنگ و طراحی روی جلد بسیار دم دستیِ* آقای محمدرضا عبدلی از کتاب فروشی ها تهیه کنیم. کتاب خوبی است و مقالات بسیار جالب توجه، دوست داشتنی و حتی هیجان انگیزی درباره رابطه متقابل این دو هنر، خصوصا از نوع سهل انگاشته ی اقتباس را در خود دارد.

در یکی از مقالات این کتاب، کراراً به فیلمی به نام "جویندگان طلای ‘ 33 " ارجاع داده شده است. چه می خوانیدش؟ ...البته اگر آن علامت کوچک" ‘ "را اشتباه چاپی و خط خوردگی نمی بینید در هر بار تکرار.

یک اتفاق کوچک و احتمالا بی اهمیت رخ داده است و آن اینکه آقای مترجم در ترجمه "Gold diggers of ‘33" عدد را به همان صورت خلاصه شده آورده است و فکر نکرده که خواننده فارسی زبان شاید آشنا با حذف کردنِ هزار و نهصد به شکل 19 از ابتدای سال ها و جایگزین شدنش با چیزی شبیه اثر تصادفی قلم بر روی کاغذ (همان " ‘ " ) آشنا نیست (سعی می کنیم فکر نکنیم که خود مترجم هم از این دست فارسی زبان هاست) و این خطر ویراستار را تهدید می کند که برای رعایت ترتیب علائم ریاضیِ چپ چینِ فارسی، بردارد و آن خط خوردگی را از قبل به بعد از عدد منتقل کند و حتی آشنایانِ به این منطقِ حذفی را در خواندنِ محصولِ ترجمه شده به دردسری بی اهمیت در برابر عظمت طبیعت بیاندازد! 

_____

* قدری کاغذ و یک خودنویس به نشانه ادبیات و یک عدد دوربین دستی به نشانه سینما و یک عینک به نشانه مطالعه و تحقیق!

کلمات کلیدی : در کتاب ها

Mulino bianco  یک نام تجاریِ ثبت شده است که هر آنچه بشود از آرد ساخت را زیر بال و پر دارد. دو سالی است (من در شمارش ضعیفم شاید تعداد سال ها جز این باشد) که دارندگان این نام تجاری، آنتونیو باندراس را به عنوان چهره تبلیغاتی شان انتخاب کرده اند و لابد قرارداد قشنگی هم بسته اند و پول های خوبی جا به جا کرده اند که جوینده می تواند به راحتیِ فرو بردنِ جرعه های آب به یابنده اندازه این پول ها تغییر وضعیت دهد. حالا این آقای آنتونیو باندراس برای بیسکوییت ها و نان های مولینو بیانکو چه کار می کند؟ با شمشیر وارد می شود آن ها را از دستِ ژنرال های پلید اسپانیایی زبان نجات می دهد یا از اسارت جعبه بیرون می آورد؟.. با گیتاری برایشان آواز می خواند و در رستورانی در غرب وحشی به خوردِ مردم می دهدشان؟..در یکی از پر ابهت ترین و سکسی ترین ظواهرش خودی نشان می دهد و به اسپانیایی یا انگلیسیِ آشنا به گوش جهانیان می گوید "مولینو بیانکو بخورید که من هم خورده م"؟ خیر. ایشان در هیاتِ آسیاب داری ظاهر می شود در لباسی به رنگِ محیط، گاهی با کودکانی در همسایگی و مرغی در رفاقت! ایتالیایی حرف می زند و هر بار در فیلم کوتاهِ کم دقیقه ای یکی از محصولات این شرکت را یا تهیه یا عرضه می کند! آخرینی که من دیدم: او کودکان را می بیند که قایم موشک(یا "باشک" هر چه شما می گویید) بازی می کنند و یکی شان در خطر لو رفتن است که به اشاره دست او بر می گردد به مخفیگاه و لذت این تماشا، ایده پنهان کردنِ شکلات در چهار دیواریِ بیسکوییت را به وجود می آورد و nascondini (جمعِ nascondino، کلمه ای که ایتالیاییها برای آن بازیِ ابتدای فیلم به کار می برند) مولینو بیانکو متولد می شود. می توانید از سوپر مارکت ها تهیه کنید!

حاشیه: من اگر نویسنده مدرنی باشم باید خودم را در بهترین لباسم و با یک کلاه و حتی اگر شد عصای شیک نشانتان بدهم و یک نتیجه گیریِ متناسب با لباس هایم و یک مقدمه حتی شیک تر بچسبانم به چند خطِ بی خاصیتم و فوایدِ متناسب با پیشرفت علوم تولید کنم و هدفم از نقلِ این مطالبِ آرد دار را به ظرافت تشریح کنم تا شما که خواننده مدرنی هستید حسابی تفهیم شوید و بتوانید نکاتِ هایلایت شده را هم جایی با خطِ خوش نگه دارید. اما خب من نویسنده مدرنی نیستم و اهدافم را -اگر دارم- نگه می دارم برای خودم و از اتلافِ وقتِ خواننده ای که گرفتنِ نتیجه از حوزه تخصصش خارج است و هنوز همچین سرفصلی را در هیچ کدام از محل های تحصیلش تدریس نکرده اند، خرسند می شوم. یکی از تفریحات ناسالمِ نوعِ بیمارِ بشر!

کلمات کلیدی : اضافات

اینکه یک طراح لباس خوب، کلی لباس قشنگ برای بازیگران طراحی کند و یک خیاط خوب بدوزدشان و آن ها هم بپوشندشان، برای خوش لباس شدن فیلم کافی نیست. یک کارگردان و یک تصویربردار هم باید برچگونگی تماشا شدنشان نظارت کنند.

Ridicule (Patrice Leconte)-1996

کلمات کلیدی : دهه 1990

پی بردن به شباهتِ -دست کم- داستانیِ Ek villain  و "من شیطان را دیدم" اصلا کار سختی نیست. کافی است دومی را دیده باشید و بعد مثلِ من به طور تصادفی یکی از دقایقِ یک ساعت پایانیِ (منهای چند دقیقه آخرِ آخر) اولی از برابر چشمتان عبور کند( یعنی در دقایقِ پیش تر چه بر فیلم و در فیلم رفته، نمی دانم و مهم نیست). دوست دارید اسمش را بگذارید دزدیِ ایده می توانید. مارتین اسکورسیزی هم the departed اش را از دوستانِ هنگ کنگی مان دزدیده بود؛ بعد از ارتکاب جریمه اش را پرداخت کرد و اسمش شد اقتباس یا بازسازی یا الهام یا اعتراف به گناه! اگر باز هم مثل من، بعد از رخ دادن تصادف، پس از رفت و برگشتی، قصد کنید به تماشای مثلا نیم ساعت مانده تا به پایان، تشخیص تفاوتها هم اصلا سخت نیست. مثلا غیبتِ devil (چنان که عنوان انگلیسیِ دومی می گوید) و حضورِ انسانِ خالص، گیرم از نوع villain! و به عکسِ عنوان، نقشِ پیدا ولی نه شعاریِ مذهب در اولیِ بی شیطان! و صد البته تلاش برای لایه لایه و عمیق تر کردنِ محتوایی/معناییِ تصویرِ درد بر خلافِ دردِ خالصِ دومی، بی عمق و معنای ساختگی و افزودنی. و صد البته پرحرفیِ برادران و خواهرانِ هندوستانی بر خلافِ نوعِ کره ایشان!

Ek villain (Mohit Suri)-2014/I saw the devil (Kim Jee-woon)-2010

کلمات کلیدی : دهه 2010، کیم جی وون